Tiểu sử GS.NGND Nguyễn Tài Cẩn

Thứ sáu - 25/02/2011 20:44

GS.NGND Nguyễn Tài Cẩn sinh ngày 2-5-1926 tại làng Thượng Thọ (nay thuộc xã Thanh Văn), huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong một gia đình Nho học có truyền thống yêu nước. Thời niên thiếu, GS theo học Quốc học Vinh và Quốc học Huế.

             >> GS Nguyễn Tài Cẩn - Người soi rọi ngọn nguồn tiếng Việt
             >> Kỳ II: Lội ngược dòng hơn mười thế kỷ
             >> Kỳ I: Những câu hỏi "muôn năm cũ"
          >> Vài tiểu khúc về thầy tôi

Tiểu sử GS.NGND NGUYỄN TÀI CẨN

Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn sinh ngày 2-5-1926 tại làng Thượng Thọ (nay thuộc xã Thanh Văn), huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong một gia đình Nho học có truyền thống yêu nước. Thời niên thiếu, ông theo học Quốc học Vinh và Quốc học Huế.

Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia công tác kháng chiến tại Nghệ An, là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam từ 1949. Năm 1949, ông bắt đầu dạy học. Năm 1952, ông được bổ nhiệm Trợ lí đại học lớp đại học đầu tiên ở Liên khu Bốn.

Năm 1953 – 1954 là Trưởng phòng chuyên môn Khu giáo dục Liên khu Bốn. Trong những năm 1955 – 1960, ông được Bộ Giáo dục Việt Nam cử làm chuyên gia Việt ngữ học đầu tiên tai Liên Xô (làm việc tại Đại học Tổng hơp Leningrad). Năm 1960, ông bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ Ngữ văn đầu tiên của Việt Nam tại Liên Xô về ngành Ngôn ngữ học với đề tài “Từ loại danh từ tiếng Việt”.

Từ năm 1961-1971, ông làm Chủ nhiệm Bộ môn Ngôn ngữ học tại Khoa Ngữ Văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1980, ông được phong hàm Giáo sư và trong các năm 1982, 1988-1990 là giáo sư thỉnh giảng tai Đại học Paris 7 (Pháp) và 1991 tại Đại học Cornell (Hoa kì).

Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn là một trong những chuyên gia đầu ngành của Ngôn ngữ học nước ta, ông đã đào tạo rất nhiều thế hệ sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Ngôn ngữ học, Việt ngữ học, Hán Nôm, bồi dưỡng rất nhiều cán bộ chuyên môn nay đã trưởng thành. Ông có công lớn trong việc xây dựng chuyên ngành Ngôn ngữ học tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, nay là Khoa Ngôn ngữ học của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội.

Trong lĩnh vực nghiên cứu, Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn là một chuyên gia Ngôn ngữ học am hiểu sâu sắc nhiều lĩnh vực, đặc biệt là Việt ngữ học và Hán-Nôm, ông là người thông thái các phương diện đồng đại và lịch đại trong nhiều địa hạt (ngữ pháp, ngữ âm, từ nguyên, văn tự) và đã dành nhiều thời gian để viết các giáo trình và chuyên khảo. Các tác phẩm chính của ông đã được xuất bản là:

Từ loại Danh từ trong tiếng Việt hiện đại. Nxb Khoa học Xã hội, 1975.
Ngữ pháp tiếng Việt: Tiếng – Từ ghép – Đoản ngữ. Nxb Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, 1975. Nxb Đại học Quốc gia (tái bản nhiều lần).
Nguồn gốc và quá trình hình thành cách đọc Hán Việt. Nxb Khoa học Xã hội, 1979. Nxb Đại học Quốc gia (tái bản nhiều lần).
Một số vấn đề về chữ Nôm. Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp, 1985.
Giáo trình lịch sử ngữ âm tiếng Việt (sơ thảo). Nxb Giáo dục, 1995.
Ảnh hưởng Hán văn Lí Trần qua thơ và ngôn ngữ thơ Nguyễn Trung Ngạn. Nxb Giáo dục, 1998.
Tìm hiểu kĩ xảo hồi văn liên hoàn trong bài Vũ trung sơn thuỷ của Thiệu Trị. Nxb Thuận Hoá, 1998.
Một số chứng tích về ngôn ngữ, văn tự và văn hoá. Nxb Đại học Quốc gia, 2001.
Tư liệu Truyện Kiều: Bản Duy Minh Thị 1872. Nxb Đại học Quốc gia, 2002.
Tư liệu Truyện Kiều: Từ bản Duy Minh Thị đến bản Kiều Oánh Mậu. Trung tâm Nghiên cứu Quốc học. Nxb Văn học, 2004.

Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn còn là tác giả của nhiều bài báo khoa học xuất bản ở trong và ngoài nước, nhiều báo cáo khoa học ở các Hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế.

Năm 2000, Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về cụm 3 công trình: